Кешенең эчке органнарын һәм үзәк нерв системасын бәйләп торган гизүче нерв күкрәк читлегеннән корсак читлегенә үңәчкә терәлеп үк диярлек үтеп керә. Үңәч белән бергә бу нерв диафрагмадагы кечкенә ярыктан (күкрәк куышлыгы белән корсак куышлыгын аерып торган мускул һәм сеңер киртәсе) этелеп керә дә, ашказанына һәм корсакның башка органнарына китә. Менә шушы кысык урында ул күп очракта җәрәхәтләнә … Тулысынча
Бүген Татарстанның Дәүләт Киңәшчесе, республикабызның беренче Президенты Минтимер Шәймиев туган көн. Аңа 80 яшь тулды. Аның турында бу көннәрдә күп язалар, шуңа күрә без аның 2008 елда әйткән сүзләрен генә искә төшерәбез: «Без булдырабыз!» Ә менә бу шаян һәм бик кыска сынау исә аның турында белгәннәрне яңартырга мөмкинлек бирер. Искә төштеме? Менә сезгә инфографика «Гыйлем» … Тулысынча
Әгәр дә SAT имтиханнарында катнашкан һәр укучы җавапларны теләсә-ничек куеп чыкса, нәрсә булачак? Күпме кеше «бишле» алыр? — Роб Балдер биргән сорау Беркем дә алмас. SAT — Scholastic Assessment Test, туры тәрҗемәдә «Академик Бәяләү Тесты») — Америка Кушма Штатларында мәктәпнең югары сыйныф студентлары өчен стандартлаштырылган тест (ACT тесты сыман), ул югары уку йортларына керү өчен кирәк … Тулысынча
Мария Склодовская-Кюри — фән тарихында уникаль урын биләүче галимә. Ул физика һәм химия өлкәсендә ике Нобель бүләген алган бердәнбер шәхес. Ире Пьер Кюри белән берлектә фәнни эзләнүләр башкарып, алар радий һәм полоний исемле химик элементларны ачалар. Аларның эшчәнлеге радиоактивлык күренешенең сер булып тоелган күп кенә якларын аңларга мөмкинлек бирде. Мария һәм Пьер Кюри гомерләрен чын-чынлап фәнгә … Тулысынча
Тәрҗемә программалары үзләренең файдалы булуларын инде күптән исбатладылар, әмма һәр зур онлайн-тәрҗемәченең стандарт тупламасына күп тел керә микән соң? Әлеге проблема турында «Яндекс» программистлары уйлана башлады. Русиянең үзендә генә дә кешеләр аралашкан һәм язма теле булган 200 йөзгә якын «кече» тел бар бит, һәм нигә әле программистларга аларны башка «зур» һәм «кече» телләргә тәрҗемә итәргә … Тулысынча
Һәр фәннең вакыт узу белән сәер тоела башлый торган логик үсеше бар. Лингвистика телне өйрәнә торган фән буларак соңгы 100-150 ел дәверендә үзен мөстәкыйль дисциплина итеп күрергә һәм кеше белән бәйле башка фәннәргә каршы куярга тырышты. Тел белеме фәненә нәрсә керә һәм нәрсә керми икәнлеген аеруга бик күп көчләр түгелде. Нигездә лингвистларның эшчәнлекләре вербаль аралашу … Тулысынча
Астрономия болгар-татарларга ник кирәк булган? Ислам дине әлеге борынгы фәннең үсешенә нинди этәргеч биргән? Бабаларыбыз астрономик гыйлемне ничек туплаган, саклаган һәм тапшырган? Әлеге сорауларга атаклы татар язучы—фантасты Адлер ага Тимергалинның язмасында җавап таба аласыз. Татар халкының борынгы бабалары Идел буенда төзегән Болгар дәүләтендә (IX – XV йөзнең беренче яртысы) астрономия фәненең ныклы тамыр җибәргән … Тулысынча
Кеше күзләре өчен төнге дөнья — соры һәм кара төсләрнең рәвешсез тупланмасы гына кебек. Ә менә күп кенә төнге хайваннар исә төнге дөньяны күп детальләр, формалар, төсләр белән бай итеп күрә ала. Хуш, алай булгач, аларның күзләре кешенекеннән ничек аерыла соң? Бу анимацияләнгән дәрестә хайваннарның караңгыда күрү серләре ачыла.
Җылылык җитештерү механизмнары, тән температурасын контрольдә тоту һәм җылы ясалу барышында мускуллар системасының роле хакында физиолог Павел Умрюхин аңлата. Тән температурасын күтәрүнең ике ысулы бар – кыскаручан һәм кыскармаучан термогенез. Җылылык җитештерүнең беренче механизмы тәндәге мускулларның кыскаруына бәйле һәм олы кешеләрдә ул төп механизм дип санала. Икенчесе матдәләр алмашы, ягъни метаболизмның, интенсивлыгы үзгәрүгә бәйле. Матдәләр алмашы … Тулысынча
Җирдәге тормыш Кояшка аерылмас дәрәҗәдә бәйле: Кояш аркасында гына бездә яшәү барлыкка килгән, бары шушы яктырткычыбыз гына Җирдәге тормышны тәэмин итә. Бүгенгесе көндә Кояш-Җир системасы тотрыклы дип әйтә алабыз, чөнки безнең йолдызыбыз инде 4,5 миллиард ел яши һәм тагын шулкадәр вакыт гомер итә алачак. Җир тирәсендәге космик киңлектәге шартлар да кояш циклына бәйле. Кояш – … Тулысынча