Роберт Сапольскиның «Без кем? Геннар, тәнебез, җәмгыять» китабыннан тәм-том урынына баш миен кулай күрүчеләр турында өзек.
биология
1996 нчы – 2001 нче елларда Казанның «Мәгариф» нәшриятында «Табигать әлифбасы» – «Азбука природы» сериясенә берләштерелгән 6 китап басылып чыга. Аерым темаларга бүленгән русча-татарча һәм татарча-русча биология сүзлекләре була бу. Аларда Кош, җәнлек, балык, бөҗәк атамалары, кеше анатомиясе кебек өлкәләр колачлап алынган. Бу сүзлекләр – фәнни телебезнең кадерле хәзинәсе.
Әлеге мәкаләдә без гади сүзләр белән 10 фәнни терминга аңлатма бирербез. Алар сезгә зур экраннардан яңгыраучы әңгәмәләрне аңлаудан тыш, хәзерге заман фән дөньясында да (фәнни мәкаләләрдә һәм яңалыкларда) адашмаска ярдәм итәр.
Нәрсә ул капибара? Ник ул хайванны «су дуңгызы» дип тә йѳртәләр? Капибараларның изге урыны кайда урнашкан һәм нишләп Япониядә капибара культы таралган? Хайваннар дѳньясының гаҗәеп бер тѳре турындагы бу һәм башка сорауларга җавапны мәкаләдән таба аласыз.
Зоолог Шон О’Доннелл күчмә кырмыскалар, аларның химик коралы, һәм төрле кырмыскалар арасындагы бәрелешләр турында яза. Кырмыскалар арасындагы сугышлар – төрле колонияләрдәге кырмыскалар арасындагы мөнәсәбәтләрнең ачык агрессив формасы. Кырмыскалар бер-берсендә һәрвакыт көндәш күрәләр. Мәсәлән, әгәр дә колонияләрнең берсе ниндидер ризыкны үзенә ала икән, башка колонияләр бу ризыкка тия алмый. Бу – кыек көндәшлек (косвенная конкуренция) дип … Тулысынча
Хәзерге биология һомосексуальлек турында нәрсә белә, аның сәбәпләре нинди һәм ул эволюция күзлегеннән ничек аңлатыла Кешеләр арасында һомосексуальлекнең объектив тикшеренүләрен уздыру гаять авыр. Популяциядә үз җенесендәге затларга карата теләк хисе кичерүчеләр санын төгәл билгеләргә мөмкинлек бирә торган ышанычлы критерийлар юк. Барлык тикшеренүләр дә кешеләр үзләренең сексуаль ориентацияләре хакында үзләре хәбәр итә торган сайланган тупламаларда үткәрелә. … Тулысынча
Килеп җиттек. «Сөт әчеде һәм оешты» дигән җөмләнең нәрсә белдергәнен аңламый торган шәһәр балалары буыны үсеп җитте. Гомере буена бер тапкыр да сөтнең бераз җылынган плитәдә үтәкүренмәле күпертмәле сыекчага ничек әверелүен күргәннәре юк. Моңа TetraPak ширкәте эшләгән стерильләштергән һәм асептик төргәкләү гаепле. Стерильләштерү — сөтне 100С тан югарырак температурада җылыту — авыруга сәбәп булган һәм … Тулысынча
Русча-татарча биология терминнары сүзлеге 1972 елда дөнья күргән. 45 ел элек бастырылган булса да, ул билгеле дәрәҗәдә һаман актуаль булып кала. Өстәвенә, татар фәнни терминнарының үсешен өйрәнгән очракта, һәрбер сүзлек кадерле. Моны истә тотып, без аны сканладык һәм интернетка урнаштырдык. Китапның авторлар коллективы: Руфил Минибаев, Рәүф Гилдеев, Рәбигә Фәйзрахманова, Әдибә Гарифуллина, Илкам Макалеев, Нәҗия Бакиева, … Тулысынча
Данлыклы Nature журналы һәр елның ахырында галимнәр, белгечләр һәм сәясәтчеләрнең бу елда иң әһәмиятлеләрен сайлап алып, ун кешелек исемлек төзи. Бу гадәти рейтинг түгел: дөньяда иң абруйлы фәнни басма сайлаган шәхесләр фән һәм технологияләрнең мөһим юнәлешләрен, вакыйгаларны һәм ачышларны чагылдыралар. 2017 елда бу исемлеккә ген инженериясе һәм гравитация дулкыннары белгечләре, атом коралына каршы көрәшүчеләр, гендер … Тулысынча
Татарстанның үсемлек дөньясы бик бай. Аны фәнни рәвештә системалаштырган хезмәтләр дә бар. Шул исәптән, республикадагы үсемлек атамаларының русча-татарча сүзлекләре дә төзелгән иде. Сезнең игътибарыгызга тәкъдим ителә торган бу китап шундыйлардан. Аны Айрат Галимҗанов әзерләгән. Бу китап — «Татарстан флорасының сүзлек-белешмәлеге» — шул ук исемдә 1988 елда Р. Г. Иванова тарафыннан язылган хезмәткә нигезләнеп төзелгән. Әлеге … Тулысынча