1944 елның 25 августында Берлинның Плетцензее төрмәсендә 11 татар яугире җәзалап үтерелә. Гайнан Кормаш, Фоат Сәйфелмөлеков, Абдулла Алиш, Фоат Булатов, Муса Җәлил , Гариф Шабаев, Әхмәт Симай, Абдулла Баттал, Зиннәт Хәсәнов, Әхәт Атнашев, Сәлим Бохаров. «Идел-Урал» легионында хезмәт иткән бу әсирләр «Алманиягә хыянәт иткән өчен» хөкем ителә. Сүз нинди хыянәт турында бара? Алар нинди легионда катнашкан? Әйдәгез, белгәннәребезне … Тулысынча
Безнең эрага кадәр III гасырдан алып б.э. V гасырына кадәрге чорда Иделдә ыруг-кабилә мөнәсәбәтләре таркалып сыйнфый җәмгыятькә күчеш бара. Б. э. VIII—IX гасырлары аралыгында Идел буенда ыруг берләшмәләре хасил була. Көнбатыш Чулман һәм Идел алдының көньяк өлешендә Идел-Чулман болгарлары кабилә берләшмәсе оеша. Болгар бабаларыбыз бу чорда ук чөйле язуга ия булалар. Мең ел дәверендә (б. э. … Тулысынча
Эшчәнлегенә төрледән-төрле бәя бирелгән, хәтта «музыка министры» дип тә йөртелгән бу шәхесебез милли классик сәнгать өчен ниләр эшләгән соң? Нәҗип Җиһановны XX гасыр татар музыка сәнгатенең иң зур эшлеклесе дип атыйлар. Аның киңкырлы һәм актив эшчәнлеге шундый бәя бирергә мөмкинлек тудыра. Татар музыкасы тарихының күп кенә әһәмиятле вакыйгалары Җиһанов исеме белән бәйле. Ул ярты гасырдан … Тулысынча
Кайсыбер очракта ашказаны я уникилле эчәк эчендә булган азык нәмәсе (пищевое содержимое) үңәчкә аз-азлап кире кергәли, шул вакытта сару кайнау тойгысы барлыкка килә. Мондый хәлнең кабатланып торуы дәвамлы булган очракта гастро-эзофагеаль рефлюкслы авыру (ГЭР-авыру) бар дип әйтәләр. Бу сүзне өлешләргә таркатып карасак, анда «гастро»ны ашказан, «эзофагеа»ны — үңәч, «рефлюкс»ны сыеклыкның пассив рәвештә кире килүе дип, … Тулысынча
«Иртәгәгә нинди һава торышы вәгъдә итәләр икән?» Хәзерге заман кешесе өчен бу һәр кичне яңгырый торган сорауга әйләнде. Ә синоптиклар ясый торган ялгыш фаразлар турында нинди генә шаяртулар юк! Галимнәр һава торышын ни өчен төгәлрәк фаразлый алмый һәм нигә ял көннәрендә яңгыр яварга ярата? Хәзерге заман тормышының барлык уңайлыкларына карамастан (ә бәлки, нәкъ менә алар аркасындадыр), кешеләр синоптикларның фаразларына бүген аеруча мохтаҗ. Еш кына, бигрәк тә, эш яңгыр белән бәйле … Тулысынча
Кояш системасының төзелеше шактый гади. Аның үзәгендә урнашкан Кояш — тормыш барлыкка килсен өчен идеаль туры килгән йолдыз: ул артык кайнар да, артык суык та түгел, артык якты да, артык төссез дә түгел, аның яшәү озынлыгы җитәрлек дәрәҗәдә озын, ә активлыгы уртача гына. Кояшка якынрак булып Җир төркеме планеталары тора: бу төркемгә, Җирнең үзеннән башка, … Тулысынча
Татар милли педагогикасы (этнопедагогика) тарихының беренче чоры бик борынгыдан алып, б. э. кадәр III гасыр төрки кабиләләрендәге тәрбия чорын үз эченә ала. Бу чорга хас тәрбия тупланмасы төркиләрнең ышанулар җыелмасы, халык авыз иҗаты, музыкасы, сынлы гамәли сәнгате, гыйлемнәреннән тора. Күк һәм Җир улы Борынгы төркиләрне космогоник, ягъни дөнья яратылышы соравы бик күптәннән борчыган. Бу өлкәдә … Тулысынча
Татар мәгарифенең күп гасырлык тарихы бар. Мәгариф тарихын мәдәни мирасның мөһим бер өлеше итеп карарга кирәк. Татар милләтенең мәгариф тарихын тугыз чорга бүлеп өйрәнергә кирәктер дигән фикердә торабыз. Чөнки бу чорларда мәгариф үсешенең шактый аерылып тора торган үзенчәлекләре бар. Беренче чор (борынгыдан алып б. э. кадәр III гасыр). Ыруг-кабилә җәмгыяте тормышы һәм тәрбия башлангычы барлыкка … Тулысынча
Интернет челтәренең сылтамаларына максатсыз баскалап, бер-берсенә бәйле булмаган яңалыклар сюжетын һәм реклама роликларын караштыргалап, массакүләм мәгълүмат чараларының текстларын укып утыру — болар барысы да безнең аңыбызны «фрагментлы» һәм өзек-өзек итә. Бүгенге көндә социаль челтәрләрдә аралашу стиленә нигезләнгән бихисап китаплар чыга, клип кануннары белән уйланылган фильмнар төшерелә (моңа ачык мисал — «Матрица») . Нәрсә соң ул … Тулысынча
Дөньяда булган барлык әйбернең дә нигезендә нәрсә ята? Миллионлаган галимнәр, фәлсәфәчеләр һәм дин әһелләре әлеге сорауга үз җавабын тәкъдим итә. Бу мәсьәләгә нейробиологларның һәм нейрофизиологларның да үз карашы бар. «Барысы да безнең башта нигезләнә», — ди алар. Әйе, нәкъ менә баш миебездәбезнең чын тормышыбыз бара — нәкъ менә ул без күрә торган рәсемне ясый, без сизә торган тәмне, без тоемлый торган халәтләрне һәм эмоция-хисләрне барлыкка китерә. 1960-еллар күп кенә фәннәр, шул исәптән нейробиология … Тулысынча