Пандора планетасындагы на’ви телендә саннарның үзәнчәлекләре нәрсәдә? Клингон теленең фонетикасы нидән гыйбарәт? Дотракийларның телендә җанлылык категорияләре нинди? Тел белгече Александр Пиперски бу сорауларның барысына да җавап бирә ала, чөнки ясалма телләрне (алар арасында кино һәм әдәбият өчен уйлап табылганнары да бар) күптәннән өйрәнә.
Бер тел белән генә чикләнмичә, күбрәк тел өйрәнүнең җәмгыятьтә файдалы булуы, әйтик, сәяхәтләрне яки чит телдәге кинолар карауны, җиңеләйтүе беркемдә дә шик тудырмый. Ләкин икетелле (яисә күптелле) баш миенә ия булуның башка файдалы яклары да бар түгелме? Миа Накамулли TED-Ed өчен әзерләнгән анимацион дәресендә билингваль баш миенең өч төрен аерып күрсәтә һәм күп тел белүнең … Тулысынча
«Кодекс куманикус» яки «Куман мәҗмугасы» — 1294-1303 еллар арасында католик миссионерлары тарафыннан төзелгән латинча-фарсыча-куманча (кыпчакча) сүзлек. Анда шул чорда Хәзәр далаларында яшәгән кыпчак, болгар кабиләләре телендә йөргән өч меңгә якын төркичә сүз һәм иллеләп табышмак, мәкальләр теркәлгән. Христианлыкка бәйле кыска язмалар, догалыклар да бар. Гомум кыпчак-төрки теленең, шул җөмләдән татар теленең, борынгы үрнәкләре булу ягыннан … Тулысынча
Хәзәр теле – Ауразиядә яшәгән хәзәрләр исемле ярым күчмә төрки халык сөйләшкән төрки тел. Хәзәр халкы эреп югалу белән бергә, хәзәр теленең дә юкка чыгу процессы барган, нәтиҗәдә, бүгенгесе көндә әлеге тел үле дип санала. Текстлары — яһүдләрнеке Тел үле, язуы сакланмаган дәрәҗәдә. Хәзәр теленең сакланып калган өч язу үрнәге бар. Аларның берсе X … Тулысынча
Тофаларның үзләренең исемнәре тоъфа була (1930 нчы елга кадәр аларның исемнәре карагасслар булган). Бу исем тофалардагы кара-һааш халкыннан килеп чыккан. Моның турында М.А.Кастрен һәм В.В.Радлов язып чыгалар. “Алар үзләрен тофа дип атыйлар” – дип, 19 гасыр уртасында .П.Штубендорф әйтә. Үзләренең телләрен тофалылар тоъфа дыл диеп тә атыйлар. Баскаков классификациясендә бу тел уйгыр-угыз төркеменең уйгыр-тюкюй төркемчәсенә … Тулысынча
Дөньяда төрки телләрдә 167 миллионнан күбрәк кеше сөйләшә. Телләрнең бу күренекле гаиләсенә дистәләгән һәм хәтта йөзләгән тел, диалект һәм сөйләшләр керә. Аларның күбесен без беләбез – татар, башкорт, чуваш, казакъ, карачай-балкар, төрек, азәрбайҗан, үзбәк һәм башка бик күп телләр кардәшлек җепләре белән бәйләнгән. Тугандаш телләр арасында атамалары бик сирәк яңгырый торганнары да бар. Мәсәлән, әрмән-кыпчак … Тулысынча
Татар телендә 5 млннан артык кеше сөйләшә, дип хәбәр итә рәсми чыганаклар. Ә менә кайбер телләрдә сөйләшүчеләр саны 10ннан да артмый икән. Менә биредәге инфографикада шундый 10 тел китерелгән. Бу инфографика әзерләнгән арада, бу телләрне белүчеләр беткән булырга да мөмкин… Ләйлә Исламова тәрҗемәсе
Билингвальлек стереотиплары турында сөйләшүне дәвам итеп, күптеллек милләтнең, бу очракта дәүләтнең барлык гражданнарын тәшкил иткән «нациянең», бердәмлеген юкка чыгара дигән карашларны тикшерик. Әүвәл шунысын ачыклап үтик: «милләт» дигән татар сүзе урыс телендәге ике сүзне берләштерә. «Нация» сүзе бөтен илдә яшәгән барлык кешегә каратып әйтелә; мәсәлән, «Россиянин» яисә Русия кешесе. «Национальность» исә кешенең этник тамырларына кагыла. … Тулысынча
Кызганычка каршы, хәзерге көндә бик күп сораулар фәлсәфи яктан, тирән мәгьнә белән яисә киләчәккә бәйләнештә каралмыйлар шул. Бик еш матди һәм икътисади җаваплар өстенлек ала. Бу проблемалар телләр өйрәнүгә дә кагыла. Телләрне өйрәнгәндә бары дөньякүләм популяр, глобаль, еш кулланылышта була торган һәм бизнес, сәүдә һәм финанслар ягыннан файда китерә торган телләр генә сайлана. Моңа сәбәпләр … Тулысынча
Телләр турында сөйләшүне дәвам итеп, киләсе берничә мәкаләне күптеллеккә бәйле булган ялгыш фикерләргә (стереотипларга) багышлап узыйк. Татарстанда һәм бик күп башка урыннарда әти-әниләр берничә тел белә икән, алар бу очракта шул телләрне балага яшь чактан ук өйрәтеп килә ала. 5-7 яшьләргә җиткәч, бу бала ике телне дә аңлый һәм үз фикерләрен җиткерә алырлык итеп үсеп … Тулысынча