Төрек математигына мәртәбәле премия тапшырылган. Ачышлары өчен түгел, эшләре өчен: ул Измир шәһәре янында математиклар өчен авыл төзегән.
Мәкалә
Җир планетасының табигый иярчене турында күп нәрсәне беләбез дип уйласак та, артык билгеле булмаган кызыклы һәм әһәмиятле фактлар бар икән әле.
Фундаменталь физикада, башка фәннәрдән аермалы буларак, барлык галимнәрне дә борчыган, әмма әлегә кадәр чишелеше табылмаган өч төп мәсьәлә бар. Болар – галәмнең константасы (космологик даими), кваркларның ирексезләнүе (конфайнмент) һәм квант гравитациясе проблемасы.
Роберт Сапольскиның «Без кем? Геннар, тәнебез, җәмгыять» китабыннан тәм-том урынына баш миен кулай күрүчеләр турында өзек.
Пандора планетасындагы на’ви телендә саннарның үзәнчәлекләре нәрсәдә? Клингон теленең фонетикасы нидән гыйбарәт? Дотракийларның телендә җанлылык категорияләре нинди? Тел белгече Александр Пиперски бу сорауларның барысына да җавап бирә ала, чөнки ясалма телләрне (алар арасында кино һәм әдәбият өчен уйлап табылганнары да бар) күптәннән өйрәнә.
Әлеге мәкаләдә без гади сүзләр белән 10 фәнни терминга аңлатма бирербез. Алар сезгә зур экраннардан яңгыраучы әңгәмәләрне аңлаудан тыш, хәзерге заман фән дөньясында да (фәнни мәкаләләрдә һәм яңалыкларда) адашмаска ярдәм итәр.
Танылган инглиз шагыйре Лорд Байронның кызы Ада Лавлейс – санак (компьютер) тарихы пионерларының берсе. Ул Чарльз Бэббиджнең «Аналитик машина» (Analytic machine) исемле гади санагы өчен бер алгоритм булдыра һәм шуның белән бергә математика һәм санак тарихына кереп кала.
Нәрсә ул капибара? Ник ул хайванны «су дуңгызы» дип тә йѳртәләр? Капибараларның изге урыны кайда урнашкан һәм нишләп Япониядә капибара культы таралган? Хайваннар дѳньясының гаҗәеп бер тѳре турындагы бу һәм башка сорауларга җавапны мәкаләдән таба аласыз.
Алман математигы һәм фәлсәфәчесе Готфрид Лейбниц язган фәнни хезмәтләр арасында «Теодицея, яки Алланың Яхшылыгы, Кешенең Иреге һәм Явызлыкның килеп чыгышы хакында теодицеяләү тәҗрибәсе» исемле китап та бар. Theodicea – «Алланы аклау» дигән сүз. Лейбниц ни өчен Алланы акларга мәҗбүр булган икән соң?
Циановодород, яки циансутуар (аның судагы эремәсен синиль әчесе дип атыйлар) H-C≡N сызыкча төзелешле гади, зур булмаган молекуладан гыйбарәт. Азот атомы белән күмертуар атомы арасында – көчле өчле бәйләнеш, ә H-C бәйләнеше исә көчсезрәк, һәм аның гетеролитик өзелүе цианид анионы – CN– — барлыкка килүенә китерә.