Нольгә бүләргә ярамый икәнен барыбыз да беләбез. Әмма ни өчен бу гамәл тыелган соң? Башлангыч сыйныфта укыганда, күпләрнең башында шундый сорау барлыкка килгәндер. Эш шунда ки, арифметикадагы дүрт гамәл – кушу, алу, тапкырлау һәм бүлү – тигез хокуклы гамәлләр түгел. Математиклар чын гамәлләр дип боларның икесен генә – кушу белән тапкырлауны гына таный. Бу операцияләр … Тулысынча
«Рәсемле җәгърәфия» дип исемләнгән география дәреслегенең хәзерге татар язуына беренче күчермәсе. Дәреслекне Закир Шакиров язган, нашире – Шәмсетдин Хөсәенов. Китап 1914 елда «Өмид» нәшриятында басылып чыккан. Текстны иске имладан кирилл язуына Рәхимә Шиһапова күчерде. Китапның башын монда укый аласыз. §17— Диңгезләр Зур су белән капланган киң мәйданга диңгез диелә. Диңгезләрнең бик зурлары бар, бер читеннән … Тулысынча
Феодализм чорындагы Япониядә, Аурупада кебек үк, бик күп санда кальга-кирмәннәр, замоклар төзелә. Соңрак, ил белән идарә итү үзәкләштерелгәч, замокларның күпчелеге хөкүмәт боерыгы буенча җимерелә. Күп кенә кальгаларны Мэйдзи чорында булган үзгәртеп корулар вакытында юк итәләр. Икенче дөнья сугышы елларында да җимерелә бу замоклар, янгыннар, җир тетрәүләрнең дә корбанына әйләнәләр. Япониядә XVI гасырдан соң төзелгән 12 … Тулысынча
2008 елда француз биологлары тарафыннан ачылган һәм бактериофаг (бактерияләр вирусы) мисалында «вирофаг» дип аталган әлеге вирус, башка вирусларны зарарлап, аларның үрчүен киметә ала. Бу ачыш вирусларның да күзәнәкле организмнар кебек үк авырый алуын күрсәтте. Моннан тыш, вирофаглар, бер вирусның геннарын икенчесенә күчереп, «виросфера» (вируслар дөньясы) эволюциясендә мөһим роль уйнарга мөмкин. Менә инде ничә дистә еллар … Тулысынча
Комбинаторика фәнендә Дирихле мәсләге дип билгеле бер шартларда объектлар («куяннар») һәм контейнерлар («читлек») арасында элемтә кору принцибын атыйлар. Алман матемагы Иоһанн Петер Густав Лежён Дирихле әлеге мәсләген 1834 елда төзегән. Инглиз телендә һәм башка кайбер телләрдә бу кагыйдә «күгәрчен һәм әрҗәләр» мәсләге буларак та билгеле, бу очракта объект сыйфатында күгәрченнәр, ә контейнер ролендә әрҗәләр катнаша. … Тулысынча
«Рәсемле җәгърәфия» дип исемләнгән география дәреслегенең хәзерге татар язуына беренче күчермәсе. Дәреслекне Закир Шакиров язган, нашире – Шәмсетдин Хөсәенов. Китап 1914 елда «Өмид» нәшриятында басылып чыккан. Текстны иске имладан кирилл язуына Рәхимә Шиһапова күчерде. Китапның башын монда укый аласыз. 13— Җирнең өсте Безнең авылның (шәһәрнең) тирәсендә басулар, болыннар бар, боларның өслеге һәр урында бертөрле түгел: … Тулысынча
Эш турында Тынма, эшлә, и сабый! Бел, Тәңредән эшләргә — көн, Эшләп аргачтын, бирелгәндер тыныч йокларга төн. «Эш» шигыреннән И сабыйлар! Эшләгез сез, иң мөкаддәс нәрсә — эш, Эш агачы һәрвакытта бик юмарт китер җимеш. «Эшкә өндәү» шигыреннән Яшьлегеңдә күп тырышсаң, эшкә бирсәң чын күңел, Каршыларсың картлыгыңны бик тыныч һәм бик җиңел. «Эшкә өндәү» шигыреннән … Тулысынча
Габдулла Тукай үзеннән соң 10 меңнән артык шигъри юллар (400дән артык шигырь, 9 поэма) һәм 50 биткә якын проза әсәрләре (350 хикәя, очерк һәм истәлекләр) язып калдыра. Татар халкында бөек шагыйребезнең әсәрләрен белмәгән кеше юктыр. Без алар ярдәмендә үсәбез, тәрбияләнәбез. Балалар өчен 10 әсәр Габдулла Тукайның балалар өчен иҗат иткән шигырьләре шактый күп. Аларның күбесе … Тулысынча
Сугышның башлангыч чорында совет гаскәрләре көч буенча үзләреннән күпкә өстенрәк дошманга каршы авыр сугышлар алып бара. Бу вакытта әле союзниклар тарафыннан да бернинди ярдәм булмый. Шушы көннәрдә Совет Армиясе солдатлары һәм офицерларының киләчәктә җиңүгә илтәчәк көчле батырлык рухы формалаша. Татарстанлылар — көрәштә! Шушы чорларда батырларча көрәшкән күп кенә татар каһарманнары турындагы истәлекләр дә сакланып калган. … Тулысынча
1802 елда рус физигы Василий Владимирович Петров (1761-1834) кызыклы күренеш ачыклый. Әгәр зур электр батареясының полюсларына агач күмер кисәген тоташтырсаң һәм аларны бер-берсенә тидереп, җиңелчә генә аерсаң, күмер очларында яп-якты ялкын хасил була, ә күмернең очлары күзләр чагылырлык итеп, ап-ак төскә кергәнче кыза (электр дугасы). Бу күренешне җиде ел узгач, инглиз галиме Г. Дэви абайлап … Тулысынча