Ул — математик исәпләүләр ярдәмендә ачылган беренче планета. Аның өслегендә иң көчле җилләр исә, күп кеше аның боҗралары барын белми дә. Болар барысы да Кояш системасының сигезенче планетасы турында.
планеталар
Кояш тирәли әйләнә торган планеталарның җиденчесе — 1781 елда ачылган Уран. Ул безнең система планеталарының иң сәере бугай: үзе көнчыгыштан көнбатышка таба әйләнә, өстәвенә, «кешечә» түгел, ә «ятып» хәрәкәтләнә.
Иске татар телендә бу күк җисеме Зөхәл яки Зөхәлнәй дигән исем йөрткән, ә борынгы төркиләр аны Топрак (Туфрак) йолдыз дип атаганнар. Кояш системасының боҗралы планетасы турында түбәндәге инфографикада укыгыз.
Иске татар телендә бу күк җисемен Мөштәри дип йөрткәннәр, шулай ук аның Агач йолдыз, Бирҗийс, Оңай, Ормызт кебек атамалары да билгеле. Кояш системасының иң зур һәм иң гүзәл планетасы Юпитер турында түбәндәге инфографикада укыгыз.
Марс — Кояш системасының иң яхшы өйрәнелгән планетасы, күп кенә фәнни-фантастик әсәрләрдә дә вакыйга 4 нче планетада бара. Иске татар телендә бу күк җисеме Мәррих яки Бәһрам дигән исем йөрткән, ә борынгы төркиләр аны Кызыл йолдыз, Бакыр йолдыз, Ут йолдыз, Күрүд яки Аңарак дип атаганнар.
Кешелекнең яшел бишеге, Кояш системасының бердәнбер тере планетасы турында кайбер фактлар белән уртаклашыйк әле. Сүз уңаеннан, якын киләчәктә Җир тере планета статусын югалтырга мөмкин, чөнки Кояш системасының кайбер башка җисемнәрендә дә тере микроорганизмнар табылуы ихтимал.
Чулпан йолдыз (Таңчулпан), Зөһрә йолдыз, Таң йолдызы, Эңгер йолдызы, Чабан (Көтүче) йолдызы, Алтын йолдыз, Шәфәкъ йолдызы, Кәрван кыйран – безнең бабаларыбыз аны төрлечә атап йөрткән. Әмма бу атамаларның барысы да бер күк җисемен – Кояш системасының 2 нче планетасы булган Венераны белдерә. Ул Зөһрә кыз шикелле гүзәл дә, шул ук вакытта рәхимсез дә.
Кояш системасы буенча сәяхәтебезне башлап җибәрәбез. Бүгенге тукталышыбыз — Кояш системасының 1 нче планетасы Меркурий булыр. Иске татар телендә бу күк җисеме Гатарид (Готарид / Готард) яки Гыйтар дигән исем йөрткән, ә борынгы төркиләр аны Су йолдыз яки Кече Чулпан дип атаганнар.
Ел дәвамында төнге күк йөзендә гаҗәеп күренешләр еш булып тора. Могҗиза эзләп, матбугат чаралары «ике Айны» да, әллә нинди көтелмәгән планета парадларын да уйлап таба. Ә чынлыкта исә астрономиянең могҗизалары гади һәм матур, аларны күзәтер өчен тылсымчы булырга кирәкми. 2016 елның соңгы аенда төнге күк йөзе нинди матур күренешләр күзәтергә мөмкинлек бирә соң? 3 … Тулысынча
Кояш системасындагы барлык җисемнәр Кояш дип атала торган йолдызыбыз тирәсендә әйләнә. Аның массасы бөтен система массасының 99,866% тәшкил итә. Башкача әйтсәк, Кояш үзе тирәсендә әйләнгән барлык күк җисемнәренең гомуми авырлыгыннан 750 тапкыр авыррак булачак. Менә шундый таза” ул! Ә Җиребез белән чагыштырсак, Кояш 330 000 тапкыр авыррак булыр. Кояшның диаметры безнеке кебек 109 планетаны сыйдырыр иде. … Тулысынча