• Инфографика
  • Видеоязма
  • Сайланган язма
  • Мәкалә
  • Аудиоязма
  • Китап
Гыйлем
  • ТАРИХ
  • ФИЗИКА
  • ХИМИЯ
  • АСТРОНОМИЯ
  • ПСИХОЛОГИЯ
  • ҖӘМГЫЯТЬ
  • ТЕЛ
  • ӘДӘБИЯТ
  • ФӘЛСӘФӘ
  • БИОЛОГИЯ
  • ДИННӘР

астрономия

XX гасырның урталары космонавтика белән бәйле зур хыяллар чоры була. Табигый, галәмне яуларга хыялланнучылар арасында татар кешеләре дә булмый түгел, тик нидер сәбәпле, алар турында бик аз сөйләнә. Без бу хатаны төзәтеп, сезне космонавтика үсешенә өлеш керткән кайбер татар шәхесләре белән таныштырырга булдык.


Йолдызара кораблар – фәнни фантастикада зур урын алып торган күренеш. Галәм тематикасына багышланган күпсанлы фильмнарда алар барлык нечкәлекләренә кадәр сурәтләнә. Әмма чынбарлыкта да мондый проектлар булган икән бит! Әйдәгез, аларның кайберләре белән танышып китик.


XX гасырның 50 нче елларында космонавтика тармагы барлыкка килгәч үк кешелекнең күптәнге хыялын тормышка ашыру – кешене галәмгә очыру турында уйлана башлыйлар. Шул елларда, СССР һәм АКШ арасындагы салкын сугыш шартларында, бу хыял хөкүмәтнең төп максатларының берсенә әверелә.


Ул — математик исәпләүләр ярдәмендә ачылган беренче планета. Аның өслегендә иң көчле җилләр исә, күп кеше аның боҗралары барын белми дә. Болар барысы да Кояш системасының сигезенче планетасы турында.


Кояш тирәли әйләнә торган планеталарның җиденчесе — 1781 елда ачылган Уран. Ул безнең система планеталарының иң сәере бугай: үзе көнчыгыштан көнбатышка таба әйләнә, өстәвенә, «кешечә» түгел, ә «ятып» хәрәкәтләнә.


Иске татар телендә бу күк җисеме Зөхәл яки Зөхәлнәй дигән исем йөрткән, ә борынгы төркиләр аны Топрак (Туфрак) йолдыз дип атаганнар. Кояш системасының боҗралы планетасы турында түбәндәге инфографикада укыгыз.


Иске татар телендә бу күк җисемен Мөштәри дип йөрткәннәр, шулай ук аның Агач йолдыз, Бирҗийс, Оңай, Ормызт кебек атамалары да билгеле. Кояш системасының иң зур һәм иң гүзәл планетасы Юпитер турында түбәндәге инфографикада укыгыз.


Марс — Кояш системасының иң яхшы өйрәнелгән планетасы, күп кенә фәнни-фантастик әсәрләрдә дә вакыйга 4 нче планетада бара. Иске татар телендә бу күк җисеме Мәррих яки Бәһрам дигән исем йөрткән, ә борынгы төркиләр аны Кызыл йолдыз, Бакыр йолдыз, Ут йолдыз, Күрүд яки Аңарак дип атаганнар.


Кешелекнең яшел бишеге, Кояш системасының бердәнбер тере планетасы турында кайбер фактлар белән уртаклашыйк әле. Сүз уңаеннан, якын киләчәктә Җир тере планета статусын югалтырга мөмкин, чөнки Кояш системасының кайбер башка җисемнәрендә дә тере микроорганизмнар табылуы ихтимал.


Чулпан йолдыз (Таңчулпан), Зөһрә йолдыз, Таң йолдызы, Эңгер йолдызы, Чабан (Көтүче) йолдызы, Алтын йолдыз, Шәфәкъ йолдызы, Кәрван кыйран – безнең бабаларыбыз аны төрлечә атап йөрткән. Әмма бу атамаларның барысы да бер күк җисемен – Кояш системасының 2 нче планетасы булган Венераны белдерә. Ул Зөһрә кыз шикелле гүзәл дә, шул ук вакытта рәхимсез дә.


1 2 … 5 Далее →


Гыйлем


Безне онытмагыз

Безнең электрон почта таратмасына язылыгыз һәм иң кызыклы язмалар белән танышып барыгыз.

Язылуыгыз өчен рәхмәт

Ниндидер хата бар

Без сезнең шәхси мәгълүматыгызны хөрмәт итәбез һәм бу мәсьәләгә җитди карыйбыз.

  • Безнең хакта
    • Нәрсә ул Гыйлем?
    • Мөхәррият
    • Күзәтү шурасы
  • Хәлбуки
  • Кулланучыга
    • Кулланучы килешүе
    • Тәрҗемә сәясәте
    • Авторлык хокуклары
    • Яңалыкларга язылу
  • Рубрикалар
    • Аудиоязма
    • Видеоязма
    • Инфографика
    • Китап
    • Комикс
    • Мәкалә
    • Сынау
    • Яңалык
  • Ярдәм күрсәтү
    • Автор булыгыз
    • Проектны популярлаштыру
    • Финанс ярдәме
    • Финанс хисабы
  • Башка проектлар
    • Терминнар базасы
    • Фәнни мәгълүмат индексы
    • Башка телләрдә бүлекләр

Copyright © 2016 Гыйлем.