XX гасырның урталары космонавтика белән бәйле зур хыяллар чоры була. Табигый, галәмне яуларга хыялланнучылар арасында татар кешеләре дә булмый түгел, тик нидер сәбәпле, алар турында бик аз сөйләнә. Без бу хатаны төзәтеп, сезне космонавтика үсешенә өлеш керткән кайбер татар шәхесләре белән таныштырырга булдык.
Йолдызара кораблар – фәнни фантастикада зур урын алып торган күренеш. Галәм тематикасына багышланган күпсанлы фильмнарда алар барлык нечкәлекләренә кадәр сурәтләнә. Әмма чынбарлыкта да мондый проектлар булган икән бит! Әйдәгез, аларның кайберләре белән танышып китик.
XX гасырның 50 нче елларында космонавтика тармагы барлыкка килгәч үк кешелекнең күптәнге хыялын тормышка ашыру – кешене галәмгә очыру турында уйлана башлыйлар. Шул елларда, СССР һәм АКШ арасындагы салкын сугыш шартларында, бу хыял хөкүмәтнең төп максатларының берсенә әверелә.
Кешеләрне борын-борыннан без Галәмдә ялгызмы, юкмы дигән сорау борчыган. Борынгы диннәр тереклек Җирдә генә түгел, ә Галәмдә дә киң таралган күренеш дип өйрәткән, шунлыктан күпчелек очракта бу мәсьәләгә карата оптимистик караш хөкем сөргән. Гасырлар узу белән бу карашларга фәнни төсмер керә башлый. Әйтик, Фалес, Анаксагор, Эпикур, Лукреций Кар, Дж. Бруно кебек фәлсәфәчеләр тереклек итү өчен … Тулысынча
Төгәл 50 ел элек, 1967 елның 27 гыйнварында, Америка Кушма Штатлары, Бөекбритания һәм Советлар берлеге «Галәм фәзасын, шул исәптән, Ай һәм башка галәми җисемнәрне өйрәнү һәм куллану буенча эшчәнлекнең принциплары турында килешү» төзиләр. Бу озын һәм күңелсез исемле документ халыкара галәми хокукның нигезен тәшкил итәләр. Бүгенгесе көндә аңа 100дән артык дәүләт кул куйды. Документның 1 … Тулысынча
Җирдәге тормыш Кояшка аерылмас дәрәҗәдә бәйле: Кояш аркасында гына бездә яшәү барлыкка килгән, бары шушы яктырткычыбыз гына Җирдәге тормышны тәэмин итә. Бүгенгесе көндә Кояш-Җир системасы тотрыклы дип әйтә алабыз, чөнки безнең йолдызыбыз инде 4,5 миллиард ел яши һәм тагын шулкадәр вакыт гомер итә алачак. Җир тирәсендәге космик киңлектәге шартлар да кояш циклына бәйле. Кояш – … Тулысынча
Узган җомгада Япония Халыкара галәм станциясенә йөк илтә торган кораб очырды. Аның бортында Галәмдәге чүпне җыярга тиешле корылма бар. Япониянең аэрокосмик тикшеренүләр агентлыгы галимнәре ятьмә белән тәҗрибә үткәреп, Җир орбитасында яткан фәлән тонна галәми чүпне җыярга тырышалар. Бу галәми чүп 1957 елда Советлар берлегенең «Спутник» исемле ясалма иярчене очканнан бирле Җир тирәсендә җыелган ракета калдыклары, … Тулысынча
Балагыз Хиггс бозоны, кара тишекләр һәм фәзаның күп үлчәмле булуы турында сораша башласа, ничек җавап бирергә кирәк икәнен бу мәкаләдән укып белерсез. Кисәкчәләр физикасы нәрсә ул? Пол Соренсон, физик: «Без бәләкәй нәрсәләрне бер-берсенә бәрәбез, алардан килеп чыга тагын да бәләкәйрәк нәрсәләр; шул бәләкәй нәрсәләрне тагын бер-берсенә бәргәлибез. Иң-иң бәләкәй нәрсә килеп чыкканчы шулай эшлибез. Ахырда, … Тулысынча
2014 ел ахырында «Розетта» галәм аппараты Чурюмов-Герасименко кометасына «Фила» роботын утырткач, галәмне өйрәнү эшендә өр-яңа сәхифәне ачылды. Робот җибәргән барлык мәгълүматны тәртипкә салганчы, әле бик күп еллар үтәчәк. Ә галимнәр инде сорау артыннан сорау яудыра– ә алда ни булачак? BBC Future басмасы космик агентлыклар уйлап чыгарган биш гадәти булмаган миссияне сайлап алды. Болар арасында … Тулысынча
Бүгенге көндә без яши торган галәмнең бер өлеше булган йолдыз утрауларының – галактикаларның барлыкка килүе һәм эволюциясе турында тикшеренүләрдә ике төп юнәлеш бар. Газ кими — йолдыз арта Беренче юнәлеш – галактиканың йолдыз һәм газ составын өйрәнү. Иң гади бер мисалны карыйк. Йолдызлар газдан барлыкка килә, шуңа бәйле рәвештә, вакыт үтү белән, галактикада газ күләме … Тулысынча