XX гасырның 50 нче елларында космонавтика тармагы барлыкка килгәч үк кешелекнең күптәнге хыялын тормышка ашыру – кешене галәмгә очыру турында уйлана башлыйлар. Шул елларда, СССР һәм АКШ арасындагы салкын сугыш шартларында, бу хыял хөкүмәтнең төп максатларының берсенә әверелә.
Nature журналы һәр елның ахырында фән эшенә зур өлеш керткән һәм гыйлем әһелләренең көндәлек тормышына йогынты ясаган шәхесләрне билгели. 2018 елның иң әһәмиятле фән эшлеклеләре белән танышыйк.
А. А. Прокофьева-Бельговская искиткеч оратор һәм үткен сүзле әңгәмәдәш тә була. Әлеге язма – аның 80 яше тулу уңаеннан сөйләгән докладының караламасыннан өзек (1983 елның 26 марты, молекуляр биология институты). Ул көнне, рәсми хөрмәтләү урынына, ул бары үзенең тормышы һәм фәне турында гына сөйләргә теләк белдерә.
Зоолог Шон О’Доннелл күчмә кырмыскалар, аларның химик коралы, һәм төрле кырмыскалар арасындагы бәрелешләр турында яза. Кырмыскалар арасындагы сугышлар – төрле колонияләрдәге кырмыскалар арасындагы мөнәсәбәтләрнең ачык агрессив формасы. Кырмыскалар бер-берсендә һәрвакыт көндәш күрәләр. Мәсәлән, әгәр дә колонияләрнең берсе ниндидер ризыкны үзенә ала икән, башка колонияләр бу ризыкка тия алмый. Бу – кыек көндәшлек (косвенная конкуренция) дип … Тулысынча
Хәзерге биология һомосексуальлек турында нәрсә белә, аның сәбәпләре нинди һәм ул эволюция күзлегеннән ничек аңлатыла Кешеләр арасында һомосексуальлекнең объектив тикшеренүләрен уздыру гаять авыр. Популяциядә үз җенесендәге затларга карата теләк хисе кичерүчеләр санын төгәл билгеләргә мөмкинлек бирә торган ышанычлы критерийлар юк. Барлык тикшеренүләр дә кешеләр үзләренең сексуаль ориентацияләре хакында үзләре хәбәр итә торган сайланган тупламаларда үткәрелә. … Тулысынча
Биолог Сергей Киселёв кешенең буе үсү һәм буйның үзгәрүенә йогынты ясаучы гендер һәм раса үзенчәлекләре, факторлары турында аңлата Кешенең буе үсү – кеше гәүдәсенең вертикаль зурлыгының сызык буенча артуы. Кешенең буе җенси өлгереш чорында аеруча тиз үсә, аннан соң үсү әкренәя һәм 25-30 яшьләр чамасында туктала. Организмдагы барлык төрдәге күзәнәкләрнең актив бүленүе нәтиҗәсендә буй үсә, … Тулысынча
ПЭТ (полиэтилентерефталат) – әйләнә-тирәдә авыр таркалуына карамастан, күптәннән пластик савытлар, элпәләр һәм башка төрле эшләнмәләр җитештерүдә киң кулланыла торган матдә. Хәзерге вакытта күләме елдан-ел артучы ПЭТ чүбе табигый экосистемаларның тотрыклыгына нык тәэсир итә. Кешеләрдән ярдәм көтеп тормыйча, табигать бу төр чүп белән микрорганизмнар ярдәмендә үзе көрәшә башлады. Күптән түгел галимнәр бу «спецназчылар» белән танышу бәхетенә … Тулысынча
Табиблар һәм биологлар инфекция барышына төрлечәрәк карыйлар. Медик өчен инфекция – ул конкрет бер авыру, аның үз билгеләре бар, инфекциянең килеп чыгу сәбәбен табарга кирәк; дәвалау юлы шуның нигезендә корыла, чөнки, табиб фикеренчә, чир кузгатучы организм инфекцияне чыгара да, шуның белән бетте… Ә менә биологлар… Инфекция барышын биологлар ничек өйрәнә? Ә биологлар бу процесска бөтенләй … Тулысынча
Биохимик Александра Евстафьева Нобель лауреаты Йосинори Осуминың аутофагия механизмын аңлатуда куйган хезмәте һәм аның ачышының медицинада уйнаячак роле турында сөйли Аутофагия (грек теленнән “үзеңне ашау”) – аутофагос белән лизосомаларның кушылуы нәтиҗәсендә барлыкка килә торган күзәнәк компартментларында органелла һәм макромолекулаларының юкка чыгуы, таркалуы. Аутофагия вакытында күзәнәк авыр шартларга җайлаша. Туклыклы матдәләр җитмәгәндә, күзәнәк үз органелла һәм макромолекулаларының … Тулысынча
Кешенең төгәл күчермәсен барлыкка китерү, генетик күптөрлелекне юкка чыгару һәм клонлаштыру хакында киң таралган башка мифлар Клон — оригиналның төгәл күчермәсе Бу бик дөрес түгел «Клон» төшенчәсен берничә төрле рәвештә кулланып була: бер күзәнәкнең нәселен атау өчен (фәнни даирәдә кулланыла торган сленг) яисә оригиналга нык охшаган геномлы организмны билгеләү өчен (мәсәлән, «оригиналның» соматик күзәнәк төшен … Тулысынча